PEKİN: Çin dışişleri bakanlığı Cuma günü Ukrayna’da barışın nasıl yeniden tesis edilebileceğine inandığını özetleyen 12 maddelik bir görüş belgesi yayınladı.
Büyük ölçüde Rusya tarafından ele geçirilen toprakların nasıl ele alınacağını açıklamaktan kaçındığı için, teklifin Kiev, Washington veya Avrupa başkentlerinde fazla destek bulması pek olası değil.
Belge aynı zamanda Çinli diplomatların hem Ukrayna konusunda hem de Tayvan gibi konularda daha önce yaptıkları konuşmalara benziyor. Teklifin neyi gerektirdiğine bir bakalım:
1. “Bütün ülkelerin egemenliğine saygı gösterin.”
BAĞLAM: Bu, Çinli diplomatlar tarafından, özellikle Pekin’in kontrol altına almayı vaat ettiği, demokratik olarak yönetilen bir ada olan Tayvan’a atıfta bulunularak kullanılan yaygın bir konuşma konusudur. Dışişleri Bakanlığı, Ukrayna’nın egemenliğinin nasıl korunacağına ilişkin sorulardan kaçındı. Kiev, 2014 yılında Kırım yarımadasını işgal edip ilhak etmesinden bu yana Moskova’nın Ukrayna’dan talep ettiği tüm topraklardan Rus birliklerinin tamamen çekilmesini talep etti.
2. “Soğuk Savaş zihniyetinden vazgeçmek.”
BAĞLAM: Bu, Bakanlığın ABD’yi eleştirmek için sıklıkla kullandığı bir sözdür. Pekin, ABD’yi ve dolayısıyla Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nü hegemonyasını sürdürmek istemekle suçluyor. Çin, daha büyük ekonomik nüfuzunun, ABD’nin henüz oynamadığı bir rol olan dünya sahnesinde daha büyük bir rolü hak ettiği anlamına geldiğini savunuyor.
3. “Düşmanlıkları Durdurun.”
BAĞLAM: Ateşkes çağrısı, Rusya Ukrayna topraklarını kontrol ederken, Kiev’deki hükümete aforoz ediliyor. Böyle bir hareket, Ukrayna’daki Rus birliklerini donduracağı için Moskova’ya büyük fayda sağlayacaktır.
4. “Barış Görüşmelerine Devam Ediyor.”
BAĞLAM: Pekin, Moskova’ya Ukrayna konusunda barış görüşmeleri yapmaya hazır olduğunu söyledi, ancak Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, Moskova’nın Ukrayna’nın işgal altındaki topraklardan çekilme ve tazminat ödeme taleplerini kabul etmeyeceğini söyledi. Lavrov’un Aralık ayındaki yorumları, Rusya’nın savaşın en ağır barajlarından birinde Ukrayna şehirlerine düzinelerce roket yağdırmasıyla aynı zamana denk geldi.
5. “İnsani Krizi Çözmek.”
BAĞLAM: Savaş on binlerce insanın hayatına mal oldu ve milyonlarca insanı evlerinden etti. Çin, Ukrayna’ya “insani krizin üstesinden gelmeye katkıda bulunmaya hazır” olduğunu söyledi, ancak geçen yıl bu tür bir yardım için 10 milyon yuan (1,4 milyon dolar) daha teklif etmesi, diğer büyük güçlerin sağladığı milyarlarca dolarla karşılaştırıldığında şaşkınlık yarattı.
6. “Sivilleri ve savaş esirlerini korumak.”
BAĞLAM: Rus kuvvetleri, Şubat 2022’de işgalin başlamasından bu yana Ukrayna, NATO ve uluslararası kuruluşlar tarafından ayrım gözetmeksizin sivilleri hedef almakla suçlanırken, Moskova askeri hedefleri yüksek hassasiyetle vurduğunda ısrar ediyor.
7. “Nükleer Santralleri Güvende Tutmak.”
BAĞLAM: Çin, Ukrayna’daki nükleer tesislerin güvenliği konusundaki endişelerini sürekli olarak dile getirdi ve tüm tarafları insan yapımı nükleer kazaları önlemeye çağırdı. Rusya ve Ukrayna, Avrupa’nın en büyük nükleer santrali olan Zaporizhzhia yakınlarında ara sıra meydana gelen bombardımandan sorumlu tuttu.
8. “Stratejik Riski Azaltma.”
BAĞLAM: Çin defalarca Ukrayna’daki durumun tırmanmasını istemediğini söyledi. Başkan Xi Jinping ayrıca Kasım ayında Almanya Şansölyesi Olaf Scholz’a Çin’in Avrupa’da nükleer silah kullanımına karşı olduğunu söyleyerek Putin’e bu tür tehditlerin Çin’in kırmızı çizgisi olduğuna dair açık bir mesaj gönderdi.
9. “Tahıl İhracatını Kolaylaştırmak.”
BAĞLAM: Ukrayna’nın tahıl ihracatındaki kesinti, Çin bu sorundan büyük ölçüde kaçınmış olsa da, küresel enflasyonu artırdı. Geçen yıl bazı Ukrayna limanlarını hayati gıda ihracatına yeniden açmak için önemli bir anlaşma yapıldı, ancak Ukraynalı tüccarlar ve yetkililer Rusya’nın sevkiyat hızını kasten yavaşlattığını söylüyor.
10. “Tek Taraflı Yaptırımları Durdurun.”
BAĞLAM: Çin, hem Moskova’yı hedef alan hem de Pekin’e uygulanan cezalar nedeniyle, tek taraflı yaptırımlar ve ABD’ye yönelik “uzun kollu yargı” şikayetlerine uzun süredir direniyor. Yine de Çin yakın zamanda Lockheed Martin Corp.’u satın aldı. ve Raytheon Technologies Corp.’un bir yan kuruluşudur. Tayvan’a silah satışı nedeniyle “güvenilmez varlıklar” listesine eklendi.
11. “Endüstriyel ve Tedarik Zincirlerini İstikrarlı Tutmak.”
BAĞLAM: Çin, kısmen ordunun ilerleyişini frenlemek için Asya ulusunu gelişmiş çip teknolojisinden mahrum etmeye yönelik ABD öncülüğündeki bir çabaya cevaben sık sık tedarik zinciri sorununu gündeme getirdi. Pekin son zamanlarda Washington’un stratejisine karşı koymak için Fransa, Japonya, Hollanda ve Güney Kore ile lobi yaptı.
12. “Çatışma Sonrası Yeniden Yapılanmayı Teşvik Etmek.”
BAĞLAM: Savaştan sonra Ukrayna’yı yeniden inşa etmek, savaş sırasında hasar gören altyapı, sanayi, konut ve daha fazlasını onarmak için tahmini 1 trilyon dolar gerektiren devasa bir görev olacak. Yine de pozisyon raporu konuya iki cümle ayırarak, “Çin yardım sağlamaya ve bu çabada yapıcı bir rol oynamaya hazır.”