WAWONII (ENDONEZYA): Endonezya’nın Wawonii Adası’ndaki çiftliklerinin tepesinde palalı üç kadın nöbet tuttu ve orman temizliğinde çalışan nikel madencilerine bıçaklarını doğrulttu.
42 yaşındaki köylü, “Palatı yüzlerine doğrulttum. ‘Bu toprağı eşerseniz kafalar uçar, biz bu toprakları ölümüne savunuruz’ dedim” dedi. Royanibazı madencilerle yakın zamanda yapılan bir toplantıdan bahsediyor.
Kazı alanı, yerli ve yabancı şirketler tarafından elektrikli araçlar için pillerde kullanılan kritik bileşeni çıkarmak için dünyanın en büyük nikel üreticisi Endonezya’ya yapılan büyük akının bir parçası.
Sakinler ve hak grupları AFP’ye, ağacın çiftçilerin toprak haklarını tehdit ettiğini ve siyah makaklara, maleo kuşlarına ve tarsier primatlara ev sahipliği yapan, kaynak açısından zengin Sulawesi bölgesindeki Wawonii gibi bölgelerde çevreye zarar verdiğini söyledi.
– “Yok edildik” – Topraklarını ve geçim kaynaklarını kaybetme olasılığıyla karşı karşıya kalan yaklaşık bir düzine Wawonii köylüsü, karanfil ağaçlarıyla çevrili bir kulübede sırayla nöbet tutuyor ve aşağıda makineler gürlerken davetsiz misafirleri bekliyor.
Tek bir isimle anılan Royani, Endonezyalı bir şirketin Ocak ayında ailesinin yüzlerce tropikal baharat ağacını kesmesinin ardından toprağı koruma çabalarına katıldı.
“Hiçbir şey kalmadığını görünce yıkıldık” dedi.
Royani, yalnızca ailesinin topraklarını değil, komşularının topraklarını da daha fazla tecavüzden korumak istediğini söyledi.
Ancak çiftçiler zorlu rakiplerle karşı karşıya.
Lityum-iyon pillerde ve paslanmaz çelikte kullanılan metallere yönelik artan küresel talep, Çin ve Güney Kore gibi büyük ekonomileri elektrikli araba Dev Tesla ve Brezilyalı maden şirketi Vale, Endonezya’yı hedef alacak.
Düzinelerce nikel işleme tesisi şu anda dünyanın en büyük adalarından biri olan Sulawesi’ni dolduruyor ve daha birçok proje açıklandı.
– ‘Mücadeleye devam edeceğim’ – Endonezya’nın en zengin ailelerinden birinin sahibi olduğu nikel madencisi PT Gema Kreasi Perdana’nın (PT GKP), Wawonii’de toplam 1.800 hektar (4.450 akre) olan iki imtiyazı var.
Adalılar, çalışanların asla istemedikleri arazi görüşmeleri için onlara tekrar tekrar yaklaşmasıyla daha da genişlemeye çalıştığını söyledi.
PT GKP, Endonezya Enerji ve Maden Kaynakları Bakanlığı ve Güneydoğu Sulawesi Yerel Enerji Ajansı bu hikaye hakkında yorum yapmaktan kaçındı.
Arazisi kısmen temizlenmiş olan 42 yaşındaki kaju çiftçisi Hastati, “1 milyar rupiye (65.537 $) bile satmak istemiyorum” diyor.
Wawonii’de çok sayıda protestocu, kara çatışmalarının gösterilere, ayaklanmalara ve bazı durumlarda silahlı çatışmalara yol açmasının ardından gözaltına alındı.
37 yaşındaki hindistancevizi çiftçisi Hastoma, geçen yıl köylülerle madenciler arasındaki çatışmalar sonrasında 45 gün gözaltında kaldığını söyledi.
Diğer köylüler madencilerin araçlarını bloke ederek ağır ekipmanları ateşe verirken, bazıları madencileri 12 saate kadar rehin alıp halatlarla bağladı.
“Susarsam yaşadığımız yer yok olacak” diyen Hastoma, serbest bırakıldıktan sonra 2 hektar arazisine el konulduğunu sözlerine ekledi.
“Bölgemizi savunmak için savaşmaya devam edeceğim.”
Endonezya’nın birçok yerinde kadastrolar kötü yönetilirken, 2018 tarihli bir cumhurbaşkanlığı kararnamesi, çiftçilerin kullandıkları arazileri devlete bildirme haklarını tanıdı.
Kıyı bölgelerini ve Wawonii gibi küçük adaları korumak için tasarlanan 2007 tarihli bir yasaya atıfta bulunan mahkemeler, birkaç kez madencilik yatırımlarına itiraz eden davacıların lehine karar verdi.
Ancak Jakarta, yeterli mülk kontrollerinin olmaması nedeniyle üst üste binen iddialardan kaynaklanan birçok arazi anlaşmazlığı ile yatırımcıları çekmek için kaynaklarını kullanıyor.
Tarım Reformu Konsorsiyumu çıkar grubu Benni Wijaya, “Sorun, izinlerin genellikle hükümet tarafından tek taraflı olarak verilmesidir” diyor.
“İzin verildikten sonra insanların yıllardır tarlada çalıştığı görülüyor. Bu çatışmaların sebebi de bu.”
Çinli şirketler önde gelen uluslararası yatırımcılar arasında yer alıyor.
Endonezya hükümeti verileri, Çinli şirketlerin geçen yıl ülkeye 8,2 milyar dolar pompaladığını gösteriyor – bu, 2021’deki 3,1 milyar dolarlık rakamın iki katından fazla.
Sulawesi’nin merkezinde Çinli şirketler kendi nikel cevheri işleme tesislerini kurdular ve hatta bir nikel müzesi kurdular.
Yatırımların bir bedeli oldu, bu da kirliliği şiddetlendiriyor ve Ocak ayındaki ölümcül isyan da dahil olmak üzere Çin’in işlettiği tesislerdeki kötü çalışma koşullarına ilişkin gerilimi artırıyor.
Sulawesi’nin güneydoğu kıyı şeridi, madenlerin çevresel etkisinin yükünü taşıyor.
Adanın Pomalaa bölgesindeki bir köyde, ayaklı evler, çocukların bulanık sularda yüzdüğü pas kırmızısı alüvyonun üzerinde duruyor.
Yerel sakinler, tepelerden yağmurla süzülen nikel madenlerinden kaynaklanan kirlenmiş toprağın Pasifik kıyı sularını koyu kırmızıya çevirdiğini söyledi.
33 yaşındaki köylü Guntur, “Maden yokken su böyle değildi. Temizdi” diyor.
Devlete ait PT Aneka Tambang Tbk (Antam), bölgede madencilik imtiyazına sahip şirketlerden biridir.
Ancak Antam’ın şirket sekreteri Syarif Faisal Alkadrie, AFP’ye “orada madencilik faaliyeti olmadığını” söyledi.
“Şirket, faaliyetlerinde her zaman iyi madencilik uygulamaları ilkelerini uygulamaya kararlıdır” dedi ve diğer şirketlerin imtiyazları olduğunu ve yakınlarda faaliyet gösterdiğini kaydetti.
Balıkçılar da nikel kirliliğinin etkilerinden zarar gördü ve Asep Solihin, avlanmak için eskisinden çok daha fazla yelken açması gerektiğini söyledi.
Madencilik projelerine karşı protestolara katılan 44 yaşındaki, “Zorlukla hayatta kalıyoruz” diyor.
“Yukarıda mayınlı, aşağıda çamur var. Peki ya gelecek nesil?”
Yerel halkın tamamı projelere karşı çıkmıyor, bazıları yatırımlar sayesinde istihdam sağladı, diğerleri ise küçük işletmelerinin karlarının arttığını gördü.
56 yaşındaki Sasto Utomo, Morosi’deki dökümhanenin yanına karabiber yengeci ve kızarmış pilav sattığı bir tezgah kurdu.
“Fabrikaları sonuna kadar destekliyorum. Eskiden satamazdık. Allah’a şükür gelirim arttı” diyerek, geliriyle ev ve tarla aldığını da sözlerine ekledi.
Endonezya, Güneydoğu Asya’nın en büyük ekonomisi ve Dünya Bankası son yıllarda yoksulluğun azaltılmasında büyük ilerlemeler kaydettiğini söylüyor.
Cumhurbaşkanı Joko Widodo geçen ay yaptığı bir konuşmada, ülkenin gelişmiş ulus statüsüne ulaşmak amacıyla “ilerlemeye devam edeceğini” söyledi.
Ancak Royani gibi çiftçiler, endüstriyel baskıya boyun eğmeyi reddedeceklerini söylediler.
“Ne yapabiliriz,” diye sordu ve gününün çoğunu davetsiz misafirlere karşı tetikte geçirdiğini ekledi.
Güneydoğu Sulawesi İnsan Hakları Araştırma ve Savunuculuk Merkezi müdürü Kisran Makati, alanlarını savunmaya zorlandıklarını veya muhtemelen sonsuza kadar kaybetmeye zorlandıklarını söyledi.